W dniach 8–10 maja 2025 roku na Międzynarodowych Targach Poznańskich odbyło się jedno z najważniejszych wydarzeń polskiej prezydencji w Radzie UE – Europejski Kongres Odnowy i Rozwoju Wsi, organizowany przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Trzy dni intensywnych debat, warsztatów i spotkań poświęconych były nowoczesnemu rozwojowi wsi, współpracy międzynarodowej oraz – co najistotniejsze – udziałowi młodego pokolenia w kreowaniu przyszłości europejskich obszarów wiejskich.
Jako społeczność Związku Młodzieży Wiejskiej z dumą i odpowiedzialnością współtworzyliśmy to wydarzenie – nie tylko jako uczestnicy, ale przede wszystkim jako partnerzy merytoryczni i organizatorzy. Szczególną rolę odegraliśmy 8 maja, w trakcie Dnia Młodzieży i Wielkopolski – dnia poświęconego młodym mieszkańcom wsi i ich roli w rozwoju lokalnym.
W tym dniu zorganizowaliśmy II edycję FLOW, czyli Forum Liderów Obszarów Wiejskich – ogólnopolskiej platformy spotkań, wymiany doświadczeń i wspólnego myślenia o przyszłości wsi. Wspólnie chcemy nie tylko mówić o zmianach, ale je współtworzyć. W forum wzięli udział młodzi liderów z całej Polski – przedstawicieli organizacji młodzieżowych, rad młodzieżowych, kół ZMW, ale także młodych rolników, edukatorów i przedsiębiorców.
Podczas FLOW odbyło się pięć merytorycznych paneli dyskusyjnych, w których eksperci i praktycy razem z młodzieżą pochylali się nad kluczowymi wyzwaniami dla przyszłości wsi.
- „Współpraca zamiast rywalizacji – jak budować silne organizacje na wsi?” – pierwszy panel przyniósł inspirujące przykłady z całej Polski – wspólne inicjatywy, sieciowanie organizacji, współdzielenie zasobów i wzajemne wspieranie się w rozwoju. Uczestnicy zgodnie podkreślali, że wieś może być silna tylko wtedy, gdy młodzież działa razem – ponad podziałami i w duchu solidarności.
- W panelu „Samorząd na plus – potencjał liderów w drodze do odnowy obszarów wiejskich” mówiliśmy o tym, jak ważna jest aktywność młodzieży w strukturach samorządowych. Młodzi opowiadali o swoich doświadczeniach w radach młodzieżowych, konsultacjach społecznych i lokalnych projektach. Uczyliśmy się, jak skutecznie korzystać z funduszy lokalnych, samorządowych i unijnych – jak przekuć pomysły w działanie.
- Szczególne zainteresowanie wzbudził panel „Bezpieczeństwo żywnościowe i zielona energia – fundamenty nowoczesnej wsi”, w którym udział wzięli eksperci z zakresu rolnictwa, odnawialnych źródeł energii i polityki klimatycznej. Wspólnie zastanawialiśmy się nad rolą młodych rolników i lokalnych społeczności w odpowiedzi na wyzwania współczesnego świata – od kryzysu klimatycznego po potrzeby transformacji energetycznej.
- Równie dynamiczny przebieg miał panel „Zawody przyszłości na wsi – jak przygotować się na zmiany?”, który pokazał ogromny potencjał młodzieży w sektorach takich jak zielona energia, usługi społeczne, edukacja i technologie. Młodzi przedsiębiorcy opowiadali o swoich działalnościach – lokalnych, ale z dużym potencjałem rynkowym. Edukatorzy i doradcy podpowiadali, jak zdobywać nowe kwalifikacje i adaptować się do zmieniającego się rynku pracy.
- Z kolei podczas panelu „Integracja europejska jako trampolina do sukcesu” rozmawialiśmy o tym, jak skutecznie korzystać z możliwości, jakie daje Unia Europejska. Programy Erasmus+, LEADER, Horyzont Europa czy Europejski Korpus Solidarności nie są już dla nas abstrakcją – to konkretne narzędzia, które umożliwiają młodym ludziom rozwój, mobilność i realizację innowacyjnych pomysłów.
Kulminacją Dnia Młodzieży był międzynarodowy panel plenarny pt. „Wizja rozwoju obszarów wiejskich, wyzwań edukacyjnych i kulturowych w Europie z perspektywy młodych ludzi”. W obliczu zmian klimatycznych, starzejącego się społeczeństwa i narastających kryzysów gospodarczych, potrzeba świeżego spojrzenia na przyszłość wsi nabiera nowego znaczenia. Młode pokolenie, łącząc innowacje z odpowiedzialnością, może wnosić do rolnictwa nowe idee – bardziej ekologiczne, wydajne i dostosowane do realiów XXI wieku.
W panelu uczestniczyli liderzy młodego pokolenia z różnych krajów europejskich: Szymon Migoń, prezes Zarządu Krajowego Związku Młodzieży Wiejskiej; Rūdolfs Pulkstenis, wiceprzewodniczący Europejskiej Rady Młodych Rolników (CEJA); Ketrin Kastehein, członkini zarządu Rural Youth Europe; Piotr Styczeń z Youth Leader Community; prof. dr hab. Karolina Pawlak z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu; Valentina-Mădălina Pintican z Uniwersytetu Luciana Blagi w Sybinie; Martina Codeluppi z włoskiego stowarzyszenia młodych rolników AGIA CIA (region Emilia-Romania) oraz Radosław Nienartowicz, przewodniczący Związku Zawodowego Centrum Narodowe Młodych Rolników. Dyskusję moderował Adam Nowak, Podsekretarz Stanu w MRiRW.
Rozmowa poruszyła kluczowe tematy: wymianę pokoleniową, dostęp młodych do zasobów, edukację, mobilność, ale też społeczne wykluczenie i poczucie braku wpływu na decyzje.
– „Największe problemy młodych rolników to dostęp do ziemi, kapitału i wiedzy. Te wyzwania nie zmieniają się od dekad” – podkreślał Rūdolfs Pulkstenis. – „Mamy głos, ale potrzebujemy, by za tym głosem szły konkretne działania i realne środki. Obecnie tylko niewielki procent budżetów trafia bezpośrednio do młodych rolników – to musi się zmienić.”
W podobnym tonie wypowiadała się Martina Codeluppi, zwracając uwagę na dramatyczne skutki zmian klimatycznych we włoskim rolnictwie i potrzebę lepszego przygotowania młodych do zarządzania ryzykiem. Ketrin Kastehein natomiast wskazała, że jednym z największych problemów w całej Europie jest brak słyszalności młodzieży na poziomie politycznym, migracja do miast i zanikanie poczucia przynależności do lokalnych wspólnot.
Z perspektywy Polski głos zabrał Szymon Migoń, prezes ZMW:
– „Młodzi mieszkańcy wsi wciąż mierzą się z ograniczonym dostępem do usług publicznych, kultury i przestrzeni wspólnej. Brakuje miejsc, gdzie mogą rozwijać swoje pasje i budować tożsamość lokalną. To przekłada się na ich niską aktywność i zniechęcenie do zaangażowania.”
Tymczasem, jak zauważył Piotr Styczeń z Youth Leader Community, różnice między liderami z miast a tymi ze wsi nie wynikają z poziomu zaangażowania czy kompetencji, lecz z dostępnych możliwości.
„Musimy wzmacniać potencjał młodych poprzez programy takie jak Erasmus+ czy LEADER, bo to one budują poczucie sprawczości i przynależności” – mówił.
Z panelu wyłonił się silny wniosek: młodzi ludzie już dziś są liderami zmiany na wsi, organizując życie społeczne w OSP, kołach gospodyń, organizacjach młodzieżowych i samorządach lokalnych.
„To oni animują lokalną kulturę, budują wspólnotę i dają przykład, że wieś to nie tylko przeszłość – to przyszłość” – podsumował Szymon Migoń.
Nie zabrakło również głosu edukacji. Prof. Karolina Pawlak zwróciła uwagę, że uniwersytety rolnicze muszą odpowiadać na potrzeby młodych ludzi i wyposażać ich w kompetencje przyszłości. Potrzebna jest nie tylko nowoczesna wiedza, ale też wsparcie psychologiczne, społeczne i infrastrukturalne – szczególnie dla młodych z mniejszych miejscowości, którzy często rezygnują z edukacji z powodów finansowych lub logistycznych.
Valentina-Mădălina Pintican wskazywała na wyzwania edukacyjne w Rumunii: „Młodzi z terenów wiejskich muszą pokonywać ogromne odległości, by dotrzeć na zajęcia. Często ich rodziny nie wspierają edukacji, bo same nie mają doświadczenia z systemem akademickim.”
Dyskusja zwieńczona została refleksją nad wymianą pokoleniową w rolnictwie, która – jak podkreślił Radosław Nienartowicz – wymaga systemowego wsparcia, od ulg podatkowych, po pomoc w pozyskiwaniu ziemi i dostępie do rynków.
Drugiego dnia Kongresu, 9 maja, podczas Dnia Europy, odbyła się debata plenarna pt. „Nadzieje następnej generacji – punkt widzenia europejskiej młodzieży”. Spotkanie miało formułę dynamicznych, 10-minutowych wystąpień – każdy z zaproszonych gości dzielił się swoją perspektywą oraz doświadczeniem z pracy z młodzieżą wiejską w swoim kraju i organizacji. W panelu wystąpili przedstawiciele kluczowych organizacji europejskich:
- Rūdolfs Pulkstenis, wiceprzewodniczący Europejskiej Rady Młodych Rolników (CEJA) – organizacji reprezentującej interesy młodych rolników na forum unijnym,
- Daniel Grist, menedżer ds. komunikacji Rural Youth Europe – organizacji zrzeszającej młodzież wiejską z całego kontynentu, promującej edukację pozaformalną i dialog międzykulturowy,
- Annie Linsemark, członkini zarządu i koordynatorka sieci ELARD (Europejskie Stowarzyszenie na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich),
- Claudia Guidi z Konfederacji Młodych Rolników, Region Emilia-Romania, która przedstawiła włoski model wsparcia młodych producentów rolnych.
Każde wystąpienie stanowiło unikalną perspektywę, a jednocześnie – w wielu aspektach – bardzo bliską realiom polskich obszarów wiejskich. Mówcy poruszali tematykę barier rozwojowych, edukacji nieformalnej, uczestnictwa młodych w strukturach decyzyjnych oraz transformacji wsi wobec zmian klimatycznych i społecznych.
Rūdolfs Pulkstenis mówił o strukturze działania CEJA, w której młodzi rolnicy mają realny wpływ na tworzenie polityki rolnej w UE. Podkreślał znaczenie oddolnych konsultacji i regularnych spotkań, dzięki którym europejska polityka rolnicza może odpowiadać na rzeczywiste potrzeby młodych ludzi z terenów wiejskich.
Daniel Grist z Rural Youth Europe zachęcał do aktywnego uczestnictwa w projektach edukacyjnych, szkoleniach międzynarodowych i wymianach młodzieżowych. Zwracał uwagę na to, że nie tylko rolnictwo, ale także kultura, edukacja i przedsiębiorczość społeczna powinny być fundamentem przyszłości europejskiej wsi.
Annie Linsemark opowiadała o praktycznych mechanizmach, jakie funkcjonują w krajach skandynawskich i w ramach sieci ELARD – zwłaszcza o roli młodzieży w procesach wdrażania lokalnych strategii rozwoju w ramach programu LEADER. Jej wystąpienie było cennym głosem w dyskusji o tym, jak struktury europejskie mogą i powinny być otwarte na udział młodych liderów.
Claudia Guidi w swojej prezentacji zwróciła uwagę na wyzwania, z jakimi mierzą się młodzi rolnicy we Włoszech – od skutków zmian klimatycznych, po trudności związane z wejściem na rynek i utrzymaniem się w sektorze produkcji żywności. Jej przesłanie było jasne: rolnictwo to nie tylko praca, to misja – a młodzi potrzebują systemowego wsparcia, by móc ją wypełniać.
Panel nie tylko ukazał różnorodność sytuacji młodzieży w Europie, ale także wskazał wspólne mianowniki – brak dostępu do usług i infrastruktury, migrację młodych do miast, niewystarczające wsparcie finansowe i edukacyjne oraz potrzebę większego uznania głosu młodzieży w procesach politycznych. Dla uczestników Kongresu – zwłaszcza młodych – była to inspirująca lekcja o tym, jak można działać skutecznie, odważnie i międzynarodowo. Możliwość porównania realiów krajów takich jak Włochy, Szwecja czy Łotwa z sytuacją w Polsce pozwoliła zrozumieć, że nasze wyzwania są wspólne – a współpraca i wzajemna inspiracja są kluczem do ich pokonania.
Panel „Nadzieje następnej generacji” stał się symbolicznym pomostem między lokalnym działaniem a europejską polityką, między codziennością a strategią, między młodymi liderami a instytucjami, które kształtują ich przyszłość. I właśnie takie doświadczenia pokazują, że młodzież wiejska nie tylko zasługuje na swój głos – ale coraz skuteczniej z niego korzysta.
Udział Związku Młodzieży Wiejskiej w Europejskim Kongresie Odnowy i Rozwoju Wsi był nie tylko zaszczytem, ale i potwierdzeniem naszej roli jako partnera w rozwoju polityki młodzieżowej i wiejskiej – zarówno na poziomie krajowym, jak i europejskim. Pokazaliśmy, że młodzież wiejska ma głos, ma wiedzę i ma energię, by zmieniać rzeczywistość wokół siebie.
